Veel redacties zien tekst en beeld als twee afzonderlijke componenten. Beeld wordt vaak zelfs als sluitpost gezien. Uiteindelijk is het wel de bedoeling dat beiden elkaar gaan aanvullen in een (online)magazine- of krantenartikel. Een nauwere samenwerking tussen tekst en beeld is dus hard nodig tussen om tot betere content te komen of om lezers om een betere manier mee te nemen door een complex verhaal. Wilbert van der Heijden, adviseur bij ACED, legt uit waarom en hoe dat in zijn werk moet gaan.
Een artikel waarvan zowel beeld en tekst naadloos in elkaar schuiven en ondersteunen dat leest en kijkt fijner en maakt een lezer veel meer betrokken. Denk aan datavisualisatie in de vorm van infographics, of motiongraphics, maar ook video, artikelen waarbij beeld leidend is of de juiste vormgeving voor content. Daarvoor is een andere denkwijze nodig op redacties. Veel artikelen tegenwoordig zijn soms slecht te lezen, geïllustreerd of zijn slecht vormgegeven. In de dagelijkse praktijk blijkt het niet zo makkelijk om uit de toch rijk gevulde gereedschapskist met vormgeving het juiste beeld of stijl te plukken. Te vaak wordt de zoektocht naar ondersteunend of illustrerend beeld onder hoge deadline-druk uitgevoerd met verkeerde keuzes voor oppervlakkig makkelijk te verkrijgen illustraties.
De emotie mist
Veel redacties weten wel dat een lezer alleen doorleest als er een emotie bij komt kijken. Dus ruim baan voor kleur, geur, emotionele waarden zodat de lezer wordt betrokken bij de voortgang van het verhaal terwijl hij al kijkend leest.
Frédérik Ruys, talentvolle information designer van het Algemeen Dagblad en onder meer bekend door zijn bijdragen aan de recente Bosatlas, leren we dat hij altijd eerst van de opdrachtgever (chef of redacteur) de invalshoek wil horen van het verhaal. Dat klinkt vertrouwd, want ook voor tekstredacteuren is de invalshoek bepalend voor de compositie van het verhaal. Frédérik kiest dus heel logisch en vertrouwd voor de basisvormgeving van zijn design door gebruik te maken van de vijf w’s en de twee h’s.
Datavisualisatie: wie, wat, wanneer, hoeveel
Is de ‘wie’ het belangrijkst dan neemt hij een getekend profiel of portret als basis om zijn data in te plaatsen. Is het ‘wat’ belangrijk dan zet hij het object centraal. Is het ‘wanneer’ de invalshoek dan kiest hij voor een kaart als underlayer. Is de groei of afname in de hoeveelheid bepalend, dus de ‘hoeveel’, dan tekent hij een passende grafiek. De artikelen die Frédérik heeft vormgegeven zijn een lust voor het oog voor de kijkende lezer.
Het wordt lastiger als ‘waarom’ en ‘hoe’ centraal staat, veel vormgevers van data komen dan slecht weg. Het beste is een projectie van de koude data in een exploded view. De kijkende lezer kan dan het ‘waarom en hoe’-proces volgen middels een afbeelding met schatkaartachtige uitstraling.
Maar juist als de lezer uitgenodigd moet worden om zelf gedachten te ontwikkelen over mogelijke oplossingen is het vaak passender om een meer abstracte visualisatie te kiezen. Daarmee kan de lezer uitgenodigd worden om zelf gezichtspunten te bedenken. Het meest effectief bij dit soort visualisaties is het als de redactie kiest voor een meer arty-achtige visualisatie.
ACED-methode in de praktijk
Op dat moment komt de methode die ACED.site afgelopen jaar ontwikkelde om de hoek kijken. Deze methode bepaalt dat schrijver en vormgever op hetzelfde moment starten met de productie en vanaf dat moment in een intensieve elkaar uitdagende relatie de productie maken. Dan komt het voor dat stukken briljante tekst door het overleg worden vervangen door nog briljantere vormgeving en andersom. Ook kan in dit vroege stadium al gekozen worden of het verhaal meer effect heeft als het gepubliceerd wordt in een tijdschrift, website of een iPad of mobiel.
Begeleid door de ACED-redactie wisselen vormgevers en journalisten voordat ze aan de opdracht beginnen hun inzichten al met elkaar uit. En ze blijven dat doen zo lang het maakproces duurt.
In de praktijk kan dat er zo uit gaan zien: direct nadat de ‘hoe’ en de ‘waarom’ van het feitelijke onderwerp van de productie is vastgesteld onderzoeken de samenwerkende tekstschrijver en vormgever waar de beoogde doelgroep is op het moment dat de boodschap wordt gelezen. Alle logische vragen die doorgaans door de journalist in zijn eentje worden beantwoord, krijgen nu kleur, context en vorm van de vormgever die zijn ervaringen toevoegt.
Door te ‘pingpongen’ met elkaars vaardigheden ontstaat er een mediaproductie. Door deze intensieve beïnvloeding neemt de kans toe dat de ontvanger precies gaat denken, doen of voelen wat de opdrachtgever voor ogen had.
Het op deze manier invullen van het hoe en waarom levert vaak een verrassend resultaat op. Bekijk bijvoorbeeld eens de voorbeelden van filmpjes over moeilijke onderwerpen voor het Algemeen Dagblad of de visuele column voor De Groene Amsterdammer.
Doelgroepgericht publiceren
Als journalistiek en vormgeving elkaar op deze manier uitdagen, is het logisch dat ook de lezer zich betrokken voelt zodra de productie zijn aandacht weet te vangen. Hij krijgt geen onverwachte conclusie voorgeschoteld, maar ervaart in de vormgeving als het ware het proces dat in de tekst beschreven wordt. Door deze manier wordt doelgroepgericht publiceren een instrument dat van de lezer een meedenker maakt.
Leer op jouw redactie een nieuwe methode
Journalisten, vormgevers en media-organisaties kunnen eenvoudig meedoen met deze methode met de challenges die ACED regelmatig organiseert of inschrijven voor de workshops van ACED bij onder meer Pakhuis de Zwijger, UvA, HKU en A-Lab. Voor meer informatie: aced.site.
Meer weten over ACED? Bekijk de video.
Over Wilbert van der Heijden
Wilbert van der Heijden doceerde tijdschriftjournalistiek op de School voor Journalistiek, daarvoor was hij hoofd opleidingen bij Sanoma. Hij coacht chefs en hoofdredacteuren. Afgelopen jaar stapte hij in bij de startup ACED.site dat talentvolle ‘arty’-vormgevers en journalisten bij elkaar brengt.
